Cây tỷ lệ kèo nhà cái mọc nhiều ven sông Tiền, sông Hậu giữa đất bãi bồi. Xưa nay ít mấy người quan tâm, vì ngoài thân chỉ làm củi, còn rễ đóng nắp chai dùng trong gia đình.
Tuy vậy ít ai ngờ từ trái tỷ lệ kèo nhà cái đã được bà Tư Cúc – người giỏi nữ công ở ấp Long Trị, xã Long Đức, thị xã Trà Vinh đã khéo léo chế biến ra nhiều sản phẩm ngon và lạ mắt hết ý như: mứt tỷ lệ kèo nhà cái, bột tỷ lệ kèo nhà cái, kẹo tỷ lệ kèo nhà cái... đưa vào siêu thị và còn dò đường xuất sang Đức.
Bà tên là Võ Thị Cúc. Bà kể: Đầu năm 2006, bà mở quán bán nước giải khát, quanh nhà bà đều toàn là những cây tỷ lệ kèo nhà cái lớn nhỏ, bốn mùa gió đùa lá lao xao. Nhưng sức sống cây tỷ lệ kèo nhà cái thật mãnh liệt, tươi tốt phơi phới quanh năm, mùa hoa trái từ tháng 4 đến hết tháng 2 năm sau. tỷ lệ kèo nhà cái nhiều quá chín rơi rụng trước sân nhà. Bà Cúc nói: “tỷ lệ kèo nhà cái là trái nhà nghèo, hồi đó ít ai thèm ăn. Nhưng rồi chợt có khách vào quán nghỉ chân gợi ý – trái tỷ lệ kèo nhà cái chín có làm được món ngon gì không?’’.
Thế là từ đó bà Cúc nảy ra ý tưởng chế biến món ăn từ... trái tỷ lệ kèo nhà cái. Vốn ban đầu gần 3 chỉ vàng, bà mở quán ăn với món "độc chiêu" lẩu tỷ lệ kèo nhà cái chín với cá bông lau được nhiều người ăn khen ngon đáo để. Thế nhưng trái tỷ lệ kèo nhà cái nào có giữ được lâu, sang tháng mùa nghịch tỷ lệ kèo nhà cái chưa ra trái thì lấy đâu ra tỷ lệ kèo nhà cái nấu bán? Câu hỏi khó đó thôi thúc bà Cúc nghĩ tìm cách. Rồi bà cũng có cách. Bà xay tỷ lệ kèo nhà cái chín thành bột, dùng lửa nhỏ để sên, thêm muối, ớt, bột ngọt và cho vào keo để dự trữ những tháng trái mùa. Làm như thế có thể bảo quản được một đến hai tháng. Chưa dừng lại, đến năm 2007 bà chế biến thêm món tỷ lệ kèo nhà cái chín với đường làm món giải khát, rất ngon với mùi thơm và vị chua chua. Lần lượt các món mứt tỷ lệ kèo nhà cái, kẹo tỷ lệ kèo nhà cái ra đời. Tiếng gần đồn xa. Sản phẩm mứt tỷ lệ kèo nhà cái của bà được siêu thị đặt hàng. Từ một trái cây hoang dã tưởng chừng như bỏ đi nhưng bà Cúc đã hái ra tiền.
Theo dân gian, trái tỷ lệ kèo nhà cái có lợi cho tim mạch, ổn định đường huyết. Một ký trái tỷ lệ kèo nhà cái thu được 300g bột. Hiện nay mỗi ngày, cơ sở của bà sản xuất khoảng 30-40 kg mứt tỷ lệ kèo nhà cái và bột tỷ lệ kèo nhà cái. Số lượng hàng cung cấp ngày càng nhiều nên bà Cúc phải thu mua tỷ lệ kèo nhà cái từ những người đi hái, giá 2.000 - 4.000đ/kg. Mỗi năm cơ sở của bà chỉ sản xuất gần 20 tấn bột và mứt tỷ lệ kèo nhà cái. Bây giờ sản phẩm từ trái tỷ lệ kèo nhà cái của bà tiện lợi chế biến món ăn trong gia đình nên ai cũng thích dùng. Gần đây sản phẩm từ tỷ lệ kèo nhà cái của bà Cúc còn tham gia trưng bày giới thiệu sản phẩm theo các chợ phiên đưa hàng Việt về nông thôn ở tỉnh Trà Vinh. Riêng năm 2009, cơ sở sản xuất Tư Cúc cung cấp cho thị trường khoảng 6.000 hũ mứt tỷ lệ kèo nhà cái, bột tỷ lệ kèo nhà cái. Nhưng sang năm tới bà Cúc cho biết sẽ được sự hỗ trợ và hợp tác xúc tiến sản phẩm đưa hàng xuất sang Đức.
Theo Nông nghiệp.