Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn: kèo nhà cái nhận định không cần đàn bà, không cần đàn ông, chỉ cần cây đàn

Nghệ sĩ piano Đặng Thái Sơn vừa về nước để làm buổi ra mắt cuốn tuyển tập thơ - họa đầu tiên của bố ông có tên Đặng Đình Hưng - một bến lạ vào tối 20-1 ở Viện Pháp tại Hà Nội. Danh cầm dành cho Tuổi Trẻ một cuộc trò chuyện cởi mở.

Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn biểu diễn - Ảnh: GIA TIẾN

Cuộc trải lòng là những khoảnh khắc xúc động cùng những tiếng cười giòn của một tâm hồn nghệ sĩ nhạy cảm, trong sáng và hào sảng.

"Bố đã đi tong cả đời bố rồi, đời con phải khác"

* Chuyến trở về Việt Nam lần này đối với ông chắc hẳn rất đặc biệt, nhất là sau một năm phải ngồi yên ở Canada?

- Nó rất đặc biệt. kèo nhà cái nhận định đã đi trên chuyến bay giải cứu công dân về nước. Chuyến trở về này là một cuộc báo hiếu, cả với má và bố kèo nhà cái nhận định. Má kèo nhà cái nhận định tết này đã 104 tuổi ta, như ngọn đèn sắp cạn dầu. kèo nhà cái nhận định cố gắng về lúc này khi má còn nhận ra mình.

Với bố kèo nhà cái nhận định, tháng 12 vừa rồi là tròn 30 năm ông ra đi. Cho tới lúc này, bố kèo nhà cái nhận định vẫn là một người nghệ sĩ chìm trong bóng tối. Bố mới có hai cuốn thơ in riêng vào đầu những năm 1990, đây là lần đầu tiên ra mắt một cuốn tuyển tập thơ - họa đầy đủ của ông. Tròn 30 năm bố kèo nhà cái nhận định ra đi, cuốn sách ra đời khiến kèo nhà cái nhận định có cảm tưởng như ông được tái sinh.

* 30 năm sau khi bố ra đi ông mới làm tuyển tập có phải là hơi muộn?

- kèo nhà cái nhận định cũng thận trọng. Ai cũng biết quá khứ của cụ, cái đẹp một phần, nhưng cái số đúng là bi thương cả đời. kèo nhà cái nhận định nghĩ bây giờ là thời điểm tốt, vậy mà khi làm cuốn sách này kèo nhà cái nhận định vẫn thận trọng, lo lắng.

Chỉ khi cầm được giấy phép phát hành thì kèo nhà cái nhận định mới thở phào. Có lẽ là vì kèo nhà cái nhận định thừa hưởng ở bố tính đa nghi (cười lớn). Bố kèo nhà cái nhận định đi đứng đàng hoàng oai vệ như một ông quan võ, nhưng bên trong rất nhiều cái sợ. Cái sợ ám ảnh cả đời bố.

Năm 1990, bố mất mà kèo nhà cái nhận định không dám về. Lúc đó kèo nhà cái nhận định biết ông ốm rất nặng, nhưng ông dứt khoát cản kèo nhà cái nhận định về vì sợ kèo nhà cái nhận định về sẽ không đi được nữa. Ông bảo: "Bố đã đi tong cả đời bố rồi, đời con phải khác. Thương nhớ thì ở bên trong!".

Hồi đó giới văn nghệ trong nước nói "Đặng Thái Sơn di tản kiểu mới". Những năm 1990-1992 đất nước mới mở cửa vẫn còn chặt chẽ lắm. Đến năm 1993 thì kèo nhà cái nhận định mới dám về lần đầu, vẫn hãi. kèo nhà cái nhận định phải lấy cớ về diễn với dàn nhạc và kèo nhà cái nhận định phải lôi một ông chỉ huy nước ngoài sang cùng để có bề gì ông ấy còn "ứng cứu".

Lần đó kèo nhà cái nhận định diễn ở Nhà hát lớn Hà Nội. Vừa diễn xong, đi ra cánh gà kèo nhà cái nhận định đã thấy đầy nhà báo. kèo nhà cái nhận định cứ tưởng họ đợi đó để chúc mừng buổi diễn của kèo nhà cái nhận định nhưng không phải, câu hỏi đầu tiên mà kèo nhà cái nhận định nhận được là: "Hiện nay ông đang mang quốc tịch gì?".

Đặng Thái Sơn với bố và má

Gia đình kèo nhà cái nhận định mang ơn Thủ tướng Phạm Văn Đồng

* Vậy ông đã trả lời thế nào? Lúc đó và bây giờ ông mang quốc tịch gì?

- kèo nhà cái nhận định trả lời là kèo nhà cái nhận định vẫn mang quốc tịch Việt Nam. Lúc đó và bây giờ kèo nhà cái nhận định đều mang hai quốc tịch, kèo nhà cái nhận định vẫn giữ quốc tịch Việt Nam. Bây giờ có nhiều người Việt có hai quốc tịch, chứ lúc đó rất hiếm. Thủ tướng Phạm Văn Đồng khi đó đã giúp đỡ kèo nhà cái nhận định rất nhiều.

kèo nhà cái nhận định mang ơn cụ Đồng từ nhiều thập niên, bắt đầu từ năm 1976 cụ đã giúp khi mà Nhà nước còn băn khoăn có nên cho kèo nhà cái nhận định đi học nhạc bên Liên Xô không. Nhờ cụ mà kèo nhà cái nhận định đã được đi du học. kèo nhà cái nhận định là con một người thuộc nhóm Nhân văn Giai phẩm đầu tiên được đi du học, từ đó cũng tạo tiền lệ mới trong chính sách.

Rồi sau khi kèo nhà cái nhận định giành giải nhất cuộc thi piano quốc tế Chopin lần thứ X năm 1980 ở Warszawa (Ba Lan), cụ Đồng lại là người đầu tiên cho phép kèo nhà cái nhận định đi biểu diễn ở các nước, bao gồm cả các nước Tây Âu, mà thời điểm đó chỉ có những cán bộ "chín chắn" lắm mới được đi.

Lúc mới được giải Chopin, kèo nhà cái nhận định nhận được rất nhiều lời mời biểu diễn nhưng kèo nhà cái nhận định nghĩ đó chỉ là chuyện hoang tưởng, không thể đi được. Đến lúc được bật đèn xanh thì cảm xúc của kèo nhà cái nhận định lạ lắm, cái cảm giác thấy có tương lai. Cả giới văn nghệ sĩ lúc ấy nhìn vào những gì đang xảy ra với kèo nhà cái nhận định mà cùng thấy có một tương lai.

Rồi cũng chính cụ Phạm Văn Đồng quyết định phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân đợt đầu tiên cho kèo nhà cái nhận định vào năm 1984, trước sự bàng hoàng của nhiều người. Lúc đó kèo nhà cái nhận định mới 26 tuổi. kèo nhà cái nhận định nhớ sự kiện này là cú sốc trong dư luận.

Nghệ sĩ Đặng Thái Sơn - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

* Hình như Thủ tướng Phạm Văn Đồng lúc đó còn giúp đỡ gia đình ông cả đời sống vật chất nữa?

- Đó là câu chuyện dài, bắt đầu từ giải Chopin năm 1980. kèo nhà cái nhận định vẫn nghĩ giải thưởng đó đối với kèo nhà cái nhận định như là định mệnh, nhờ nó mà bố kèo nhà cái nhận định được mổ, sống thêm được 10 năm đủ đầy hơn trước về cả vật chất và tinh thần. Bố kèo nhà cái nhận định được cái hậu vận.

Hồi đó, khi kèo nhà cái nhận định đang đánh chung kết cuộc thi ấy thì ông nhập viện lao vì có u trong phổi. Coi như bố kèo nhà cái nhận định chờ chết thôi. Rồi bất ngờ kèo nhà cái nhận định giành giải nhất. Một số người nghe tin tức từ đài phát thanh nước ngoài đã báo tin cho bố và má kèo nhà cái nhận định sớm.

Báo Nhân Dân đưa tin bài trong ba ngày liên tiếp trên trang nhất. Những bài báo rất chi tiết về tiểu sử, cuộc sống của kèo nhà cái nhận định, đến cả con mèo tam thể trong nhà cũng được nhắc đến trong bài báo, nhưng tuyệt nhiên không có một chữ nào về bố kèo nhà cái nhận định.

kèo nhà cái nhận định về nước và được đưa thẳng từ sân bay đến Phủ Thủ tướng. Cụ Đồng ra tận ngoài đưa kèo nhà cái nhận định vào. Trong cuộc gặp, kèo nhà cái nhận định xin hai nguyện vọng: "Cho phép cháu được đưa bố cháu ra nước ngoài chữa bệnh và cho mẹ cháu sang sống cùng với cháu bên Liên Xô".

Cụ Đồng đồng ý luôn nguyện vọng thứ hai, nhưng nguyện vọng thứ nhất thì cụ nói không đưa bố ra nước ngoài chữa bệnh nhưng sẽ được chữa bệnh ở trong nước với những bác sĩ giỏi nhất bấy giờ. Lập tức bác sĩ mổ phổi số 1 lúc đó là Hoàng Đình Cầu và bác sĩ Tôn Thất Tùng cùng mổ cho bố kèo nhà cái nhận định.

Cụ Đồng còn giúp kèo nhà cái nhận định, mà thực ra là giúp cho bố kèo nhà cái nhận định, một căn hộ nữa. Lúc đó ông đang sống tại một căn gác lửng chật chội ở cầu thang một căn hộ phố Triệu Việt Vương, các ông nhìn vào chắc thấy cũng chướng nên ngay ngày hôm sau kèo nhà cái nhận định về nước thì có người mang chìa khóa một căn hộ lắp ghép ở tập thể Giảng Võ đưa cho kèo nhà cái nhận định. Nhờ thế mà bố kèo nhà cái nhận định được sống 10 năm cuối đời tương đối thoải mái.

Kể những chuyện này để hiểu bối cảnh mà những vần thơ, bức họa rất mới mẻ ra đời trong thời đại của bố kèo nhà cái nhận định rất khó khăn, nhưng kèo nhà cái nhận định không bao giờ nhìn một cách đen tối. Đó chỉ là thời kỳ quá độ. Và ngay cả trong thời kỳ kham khổ ấy thì cũng vẫn có rất nhiều những ân tình đẹp đẽ.

Sau vụ Nhân văn Giai phẩm, nhiều người bắt đầu lảng dần với bố kèo nhà cái nhận định nhưng cũng có những người vẫn giữ quan hệ với ông, không chỉ nhóm bạn chí cốt cùng hoạn nạn như Văn Cao, Hoàng Cầm, Trần Dần... mà cả những bạn văn nghệ vốn đang có chức vị to lúc bấy giờ như nhạc sĩ Đỗ Nhuận, nhạc sĩ Văn Ký, nhà văn Tô Hoài hay nhạc sĩ Lê Yên. Họ vẫn qua lại thân tình và giúp đỡ bố kèo nhà cái nhận định như bạn bè chí cốt.

* Vậy cũng có thể coi ông đã báo hiếu được cho bố mình?

- Nên kèo nhà cái nhận định mới nói giải thưởng Chopin của kèo nhà cái nhận định lúc đó như là một định mệnh. Và lần này thì ra được cuốn sách cho bố kèo nhà cái nhận định. Ở đâu đó bây giờ chắc bố kèo nhà cái nhận định thấy và mỉm cười. Bố kèo nhà cái nhận định không ham giải thưởng, kèo nhà cái nhận định biết bố kèo nhà cái nhận định thích gì, ngay cả nấm mộ của bố kèo nhà cái nhận định cũng nhỏ bé giản dị.

Đặng Thái Sơn và mẹ - nghệ sĩ dương cầm Thái Thị Liên - Ảnh: NVCC

kèo nhà cái nhận định cô đơn toàn phần

* Ông có thể chia sẻ thêm về gia đình bên ngoại của ông, một gia đình từng rất lừng lẫy ở Sài Gòn?

- Ông ngoại kèo nhà cái nhận định là người Việt đầu tiên có bằng kỹ sư ở Pháp. Gia đình của ông ngoại kèo nhà cái nhận định có quốc tịch Pháp. Má và dì kèo nhà cái nhận định là hai người Việt Nam đầu tiên học piano chuyên nghiệp. kèo nhà cái nhận định không phải là người biểu diễn concert piano quốc tế đầu tiên mà là dì kèo nhà cái nhận định. Dì kèo nhà cái nhận định học âm nhạc ở Paris và những năm 1950 đã đi biểu diễn ở rất nhiều nước, cũng sáng tác âm nhạc nữa. Cho nên kèo nhà cái nhận định mới có dịp tiếp xúc với cây đàn từ rất sớm.

Má kèo nhà cái nhận định và anh trai của má là bác Thái Văn Lung theo Việt Minh. Một ông cậu của kèo nhà cái nhận định thì lại chết trong một trại tập trung thời Đại chiến thế giới thứ 2 vì là sinh viên ở Pháp tham gia chống phát xít.

* Giữa bố và má thì ai là người ảnh hưởng nhiều hơn đến con đường âm nhạc của ông?

- Má kèo nhà cái nhận định trao cho kèo nhà cái nhận định nghề chơi đàn và nuôi kèo nhà cái nhận định, chuyện tài chính là má kèo nhà cái nhận định lo hết từ lúc kèo nhà cái nhận định sinh ra. Lại nói chuyện tài chính, kèo nhà cái nhận định nghĩ nếu là một người phụ nữ khác thì má kèo nhà cái nhận định đã phải lu loa rằng chồng kèo nhà cái nhận định không ra làm sao, nát rượu, không nuôi vợ con.

Nhưng má kèo nhà cái nhận định không nói một câu nào. Sau này lớn lên kèo nhà cái nhận định mới cảm nhận được sự bao dung và hiểu biết của má dành cho bố.

Bố kèo nhà cái nhận định không nuôi được kèo nhà cái nhận định, không truyền nghề chơi đàn cho kèo nhà cái nhận định như má nhưng bố ảnh hưởng rất lớn đến quá trình hình thành nhân cách cũng như tư tưởng nghệ thuật của kèo nhà cái nhận định. Về mặt con người, cái tâm là bố dạy cho kèo nhà cái nhận định. Có những bài học của ông theo kèo nhà cái nhận định suốt cuộc đời. Ví dụ như ông dặn kèo nhà cái nhận định: "Nghiệp của con là nghiệp đánh đàn, không dính đến chính trị" thì kèo nhà cái nhận định vâng lời bố cả đời.

Bố kèo nhà cái nhận định còn cho kèo nhà cái nhận định thẩm mỹ trong âm nhạc, đó là sự mộc mạc giản dị đi thẳng vào vấn đề, không hoa hòe hoa sói, là tính biểu hiện. Điều này có rất nhiều trong thơ của ông và âm nhạc của kèo nhà cái nhận định cũng vậy.

* Điều gì đã kết thành một Đặng Thái Sơn khiến cả thế giới phải kinh ngạc về tài năng biểu diễn âm nhạc nảy nở trong một hoàn cảnh ngặt nghèo thời đó như vậy, theo ông?

- Nghệ thuật mà cứ êm đẹp thì lại không thành công, nó cứ phải gai góc, gập ghềnh. kèo nhà cái nhận định sống trong một gia đình không phải là hạnh phúc vẹn tròn, bố kèo nhà cái nhận định và má kèo nhà cái nhận định là rổ rá cạp lại...

Nhưng ông trời bao giờ cũng rất công bằng, nếu cuộc đời phẳng lặng, dễ dàng thì nghệ thuật nhạt. Mấy ông nhạc sĩ thiên tài như Beethoven, Chopin... có ai tròn trịa đâu, chủ đề cô đơn khủng khiếp bao phủ âm nhạc của họ. Như bố kèo nhà cái nhận định bảo sự cô đơn phải toàn phần thì mới sinh năng lượng, cô đơn cho người ta sự tập trung làm một điều gì đấy.

* "Ông trời" cho ông một sự nghiệp âm nhạc đáng ngưỡng mộ ở tầm thế giới, vậy "ông ấy" đã lấy đi của ông thứ gì?

- Cái giá đầu tiên phải trả với kèo nhà cái nhận định có lẽ là sự đau khổ của bố kèo nhà cái nhận định. Ngày kèo nhà cái nhận định mang giải Chopin về, kèo nhà cái nhận định lao vào ôm ông khi ông đang gần chết vì ốm mà không được chữa bệnh. 10 năm sau thì kèo nhà cái nhận định không thể về khi bố kèo nhà cái nhận định mất.

Cái giá thứ hai có lẽ là sự cô đơn toàn phần. Nhưng khổ nỗi là kèo nhà cái nhận định lại không hề đau khổ, dằn vặt, tìm cách trốn thoát khỏi hoàn cảnh ấy. Mọi người chắc rất khó chịu nếu phải đưa đi cách ly hai tuần khi nhập cảnh về nước vừa qua, nhưng kèo nhà cái nhận định lại thấy cực kỳ sung sướng.

kèo nhà cái nhận định chỉ cần có cây đàn bên cạnh, và WiFi nữa, chứ bây giờ mà không có WiFi thì chết đấy nhở (cười lớn), và đều được đáp ứng. Ở khách sạn cách ly, kèo nhà cái nhận định được ưu ái cho lên tầng trên cùng, một phòng rộng rãi, có bancông, với hai cây đàn cho ban ngày và ban đêm. kèo nhà cái nhận định không cần đàn bà, không cần đàn ông, chỉ cần mỗi cây đàn.

NSND Đặng Thái Sơn - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Nghệ sĩ nhân dân Đặng Thái Sơn sinh năm 1958, tại Hà Nội. Bố mẹ ông là nhà thơ Đặng Đình Hưng và nghệ sĩ dương cầm Thái Thị Liên, kết duyên từ chiến khu Việt Bắc. Với huy chương vàng - giải nhất cuộc thi quốc tế Frédéric Chopin tại Warszawa, Ba Lan năm 1980, Đặng Thái Sơn trở thành người châu Á đầu tiên đoạt danh hiệu này.

Đặng Thái Sơn đã trình diễn tại hơn 40 nước của châu Âu, Á, Mỹ, Úc, với hàng trăm dàn nhạc nổi tiếng thế giới. Ông đã được Chính phủ Việt Nam tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân, Huân chương Lao động hạng nhất; Bộ Văn hóa Ba Lan tặng huy chương vàng Công huân về văn hóa năm 2018. Đặng Thái Sơn hiện sống tại Montreal, Canada.

Ngày 20-1, Đặng Thái Sơn là diễn giả và nghệ sĩ trình diễn trong buổi ra mắt cuốn tuyển tập thơ họa Đặng Đình Hưng - một bến lạ của bố ông ở Viện Pháp tại Hà Nội, cùng với các khách mời: nhà thơ Hoàng Hưng, họa sĩ Lê Thiết Cương, nhạc sĩ Đặng Hữu Phúc (ba người tham gia làm cuốn sách trên) và hai nhà nghiên cứu văn học Đỗ Lai Thúy, Nguyễn Thị Thúy Hạnh.

NSND Đặng Thái Sơn - Ảnh: GIA TIẾN

kèo nhà cái nhận định lựa chọn tự do sống theo cách của mình

* Thành danh vang dội ai cũng biết, hạnh phúc với cây đàn ai cũng biết, song liệu ông - một người nghệ sĩ - có đau khổ nào không?

- Đau khổ thì kèo nhà cái nhận định giữ riêng cho mình. Có những thứ kèo nhà cái nhận định giữ cho kèo nhà cái nhận định, kèo nhà cái nhận định không chia sẻ với ai. Nếu kèo nhà cái nhận định mà là kẻ hám danh vọng thì năm 1980 khi được giải Chopin, kèo nhà cái nhận định nhảy sang các nước bên Tây Âu luôn thì kèo nhà cái nhận định sẽ lên ầm ầm. Nhưng không, kèo nhà cái nhận định không chọn con đường ấy. kèo nhà cái nhận định không vì ích kỷ cá nhân mà bán những giá trị của mình.

kèo nhà cái nhận định đã lựa chọn vẫn tự do sống theo cách của mình nhưng không được ảnh hưởng đến ai. kèo nhà cái nhận định là kiểu người không thích xung đột, chiến tranh. Nếu kèo nhà cái nhận định làm cú sốc trên thì có thể rất tốt cho sự nghiệp của kèo nhà cái nhận định nhưng nó không những ảnh hưởng đến gia đình, đến bố kèo nhà cái nhận định, mà thậm chí kèo nhà cái nhận định thấy nó như là một sự phản bội đất nước. kèo nhà cái nhận định không bao giờ làm thế.

Nguồn:Báo Tuổi trẻ Online

---