Tranh cãi về tác giả tỷ lê kèo nhà cái ảnh lịch sử Em bé Napalm

Một bộ phim tài liệu mới gây tranh cãi,The Stringer(tạm dịch làNhà báo tự do), tuyên bố đã tiết lộ một vụ bê bối đằng sau một trong những tỷ lê kèo nhà cái thời chiến mang tính biểu tượng nhất của thế kỷ 20, bức ảnhEm bé Napalm.

Một bộ phim tài liệu mới gây tranh cãi,The Stringer(tạm dịch làNhà báo tự do), tuyên bố đã tiết lộ một vụ bê bối đằng sau một trong những tỷ lê kèo nhà cái thời chiến mang tính biểu tượng nhất của thế kỷ 20, tỷ lê kèo nhà cáiEm bé Napalm.

Ông Nick Út (trái) và ông Nguyễn Thành Nghệ đang vướng vào cuộc tranh cãi ai là tác giả tỷ lê kèo nhà cái lịch sử Em bé Napalm

PhimThe Stringerđược công chiếu tại Liên hoan phim Sundance ở Park City, Utah, vào thứ Bảy, ngày 25/1.

PhimThe Stringerkhẳng định rằng một nhiếp ảnh gia tự do người Việt Nam ít được biết đến, ông Nguyễn Thành Nghệ, chính là tác giả của tỷ lê kèo nhà cái.

Bộ phim bao gồm các cuộc phỏng vấn và bằng chứng thu thập được trong cuộc điều tra kéo dài hai năm để chứng minh rằng ông Nick Út đã bị ghi nhầm là người chụp tỷ lê kèo nhà cái.

Cuộc điều tra do cựu nhiếp ảnh gia chiến tranh Gary Knight chỉ đạo. Ông Knight cũng là người đứng đầu tổ chức phi lợi nhuận VII Foundation, nơi đào tạo các nhà báo từ các quốc gia đang phát triển.

Trong hơn 50 năm qua, nhiếp ảnh gia Nick Út, nhân viên đã nghỉ hưu củaAssociated Press(AP), được ghi nhận là người chụpEm bé Napalm- tỷ lê kèo nhà cái mang về cho ông giải thưởng Pulitzer danh giá.

tỷ lê kèo nhà cái cho thấy một bé gái Việt Nam trần truồng chạy trên một con đường ở Nam Việt Nam sau khi bị bỏng nặng trong một cuộc tấn công bằng bom napalm vào làng Trảng Bàng ngày 8/6/1972.

Các nhà làm phim còn thuê cả một nhóm giám định của Pháp, INDEX, để giúp xác định khả năng ông Nick Út có ở vị trí để chụp được tỷ lê kèo nhà cái này hay không.

Nhóm giám định kết luận rằng khả năng ông Nick Út đã chụp tỷ lê kèo nhà cái này là rất thấp.

Cả ông Nick Út vàAPđều phản đối thông tin này.

Trong một tuyên bố đăng ngày 26/1, hãngAPnói rằng họ ''bất ngờ và thất vọng'' vì bộ phim nói rằng hãng đã xem tài liệu của phim và coi nhẹ các cáo buộc, trong khiAPcho biết họ không được tiếp cận toàn bộ nội dung phim tài liệu cho đến khi phim được công chiếu.

Bà Kim Phúc (trái) và ông Nick Út cùng tỷ lê kèo nhà cáiEm bé Napalm

Trong nhiều năm qua, nhiếp ảnh gia Nick Út đã kể lại trong nhiều cuộc phỏng vấn việc ông đã chụp tỷ lê kèo nhà cáiEm bé Napalmnhư thế nào.

"Tôi nhìn vào ống kính máy ảnh của mình [và] tôi thấy cô bé đang chạy khỏi đám khói đen,'' ông Nick Út nói với đàiNBC Newsnăm 2017. ''Tôi tự hỏi, 'Tại sao cô bé không mặc quần áo?' Và tôi chạy và chụp rất nhiều ảnh về em bé gái đó."

Đạo diễn phimThe Stringer, ông Bảo Nguyễn, cùng nhà sản xuất Fiona Turner và Terri Lichstein tuyên bố sẽ làm sáng tỏ vụ việc.

James Hornstein, một luật sư đại diện cho ông Nick Út, nói với báoNational Catholic Reporter(NCR) rằng ông đã gửi một lá thư tới nhà phân phối phim và Liên hoan phim Sundance hôm 15/1, ctỷ lê kèo nhà cái báo rằng họ sẽ "gánh chịu hậu quả của việc phỉ báng Nick Út" nếu bộ phim được trình chiếu.

"Tất cả các bằng chứng, mọi chi tiết trong lịch sử, đều cho thấy tỷ lê kèo nhà cái này do Nick Út chụp, và không có bất kỳ bằng chứng đáng tin cậy nào chứng minh điều ngược lại," ông Hornstein nói.

Ông Nguyễn Thành Nghệ mới là tác giả?

Đạo diễn Bảo Nguyễn, ông Nguyễn Thành Nghệ và ông Gary Knight tham dự buổi ra mắt The Stringer trong Liên hoan phim Sundance 2025 tại Rạp Ray vào ngày 25/1/2025 tại Park City, Utah

Ông Nguyễn Thành Nghệ, 87 tuổi, hiện sống tại California, Mỹ, đã tuyên bố mình là tác giả của tỷ lê kèo nhà cáiEm bé Napalmtrong bộ phim tài liệuThe Stringervà bên lề buổi ra mắt phim ở Utah.

Trong phần hỏi đáp sau buổi chiếu phim, ông Nghệ nói thông qua người phiên dịch rằng, "Tôi đã chụp tỷ lê kèo nhà cái đó", nhưng không nói lý do tại sao sau hàng chục năm ông mới tuyên bố việc này.

Ông Nghệ nói rằng ông đã chụp tỷ lê kèo nhà cái vào ngày 8/6/1972 khi ông đến thị trấn Trảng Bàng với tư cách là tài xế cho một đoàn nhà báo củaNBC.

Ông nói ông đã bán tỷ lê kèo nhà cái choAPvới giá 20 USD và họ đã đưa cho ông một bản in tỷ lê kèo nhà cái mà sau đó vợ ông đã xé đi. Lý do là bà không muốn các con mình phải nhìn thấy các cảnh kinh hoàng này, theo lời kể của con gái ông Nghệ, cô Jannie Nguyen, người cũng xuất hiện trong bộ phim.

Trong khi đó,APhôm 15/1 đã công bố một báo cáo dài 22 trang mà họ cho biết là dựa trên một cuộc điều tra kéo dài sáu tháng của chính họ về tỷ lê kèo nhà cáiEm bé Napalm.

APnói rằng cuộc điều tra của họ dựa trên "một phần thông tin mà các nhà làm phim chia sẻ", tài liệu lưu trữ và các hồ sơ công khai của hãng, phỏng vấn bảy nhân chứng ở Trảng Bàng và trong văn phòngAPvào ngày tỷ lê kèo nhà cái được chụp, cùng với bốn người khác có hiểu biết chi tiết về hoạt động củaAPtại Việt Nam và lịch sử của tỷ lê kèo nhà cái.

Hãng thông tấn này cho biết cuộc điều tra của họ cho thấy Nick Út là tác giả tỷ lê kèo nhà cái nói trên.

Các nhân chứng đượcAPphỏng vấn, bao gồm các phóng viên nổi tiếng như Fox Butterfield, Peter Arnett và bà Kim Phúc - nhân vật chính trong tỷ lê kèo nhà cái - cho biết họ chắc chắn ông Nick Út đã chụp tỷ lê kèo nhà cái này.

Trong một tuyên bố do luật sư của ông Nick Út cung cấp choNCR, bà Kim Phúc nói:

"Tất cả những người chứng kiến ​​ngày kinh hoàng đó, bao gồm cả chú tôi, nhiều năm qua đều xác nhận rằng Nick Út là người đã ở đó, chạy về phía tôi để chụp ảnh và đưa tôi đến bệnh viện gần nhất."

Bà Kim Phúc nói bà không tham gia vào bộ phim tài liệu này "vì tôi biết nó sai sự thật".

Bà Kim Phúc luôn khẳng định ông Nick Út chính là người đã chụp tỷ lê kèo nhà cái và sau đó đã đưa bà đi cấp cứu, trong cuốn tự truyện năm 2017 của mình,Fire Road(Xa lộ lửa),cũng như trong các cuộc phỏng vấn trong nhiều năm qua.

'Gánh nặng 50 năm'

Ông Nguyễn Thành Nghệ (trái) và ông Carl Robinson, cựu biên tập viên ảnh của AP - người khẳng định ông Nghệ là tác giả tỷ lê kèo nhà cái Em bé Napalm - tại buổi công chiếu phim The Stringer ở Utah hôm 25/1/2025

Trong khi đó, ông Gary Knight nói với tờThe Washington Postrằng lần đầu tiên ông nghe tin đồn ông Nick Út không chụp tỷ lê kèo nhà cái là cách đây 11 hoặc 12 năm, tại một cuộc họp mặt của các nhà báo kỳ cựu ở Việt Nam.

Nguồn tin là Carl Robinson, biên tập viên ảnh tại văn phòngAPở Sài Gòn, người đã viết tên Nick Út trong chú thích ảnh.

Ông Knight cố gắng theo đuổi câu chuyện này nhưng ông Robinson khi đó đã từ chối.

Nhưng đến tháng 12/2022, ông Robinson đã gửi email cho Quỹ VII của ông Knight, nói rằng mình đã "mang gánh nặng này trong 50 năm", và rằng "tỷ lê kèo nhà cái nổi tiếng đó thực ra là do một phóng viên tự do chụp".

PhimThe Stringerghi lại cuộc gặp gỡ của ông Knight và ông Robinson tại TP Hồ Chí Minh.

Ông Robinson kể với ông Knight rằng, vào ngày xảy ra vụ đánh bom, ông đã nhận được phim từ ông Út và hai phóng viên người Việt Nam, trong đó có một phóng viên tự do.

tỷ lê kèo nhà cái toàn cảnh chụp mặt trước nhân vật - mà nay có tênEm bé Napalm- là do phóng viên tự do chụp.

Cho rằng ảnh khỏa thân ở mặt trước sẽ vi phạm chính sách củaAP, ông Robinson đã chọn một tỷ lê kèo nhà cái ở góc khác, do ông Nick Út chụp, để gửi đến trụ sở ở New York.

Sau đó, người đứng đầu văn phòngAPtại Sài Gòn lúc bấy giờ là ông Horst Faas, người hai lần đoạt giải Pulitzer, trở về sau bữa trưa, đã chọn tỷ lê kèo nhà cái của phóng viên tự do để gửi đi.

Ông Robinson nói rằng ông đã kiểm tra tên người chụp và chắc chắn tỷ lê kèo nhà cái nổi tiếng này được phóng viên tự do chụp, nhưng, ông nói trong phim, "Tôi liếc nhìn cuốn sổ tay [để kiểm tra tên], và Horst Faas, người đứng ngay cạnh tôi đã nói, 'Nick Út. Hãy đề tên là Nick Út.'

Những lời này, theo ông Robinson, đã đeo bám ông hàng chục năm qua.

Ông cũng giải thích trong phim rằng, ông có vợ người Việt Nam, cùng hai con, và vì thế ông đã không dám nói ra chuyện này vào thời điểm đó vì sợ mất việc.

Nhưng khi đã ngoài 80, ông muốn tìm người phóng viên tự do đã chụp tỷ lê kèo nhà cái đó để xin lỗi "trước khi chết".

Ông Horst Faas, phóng viên ảnh chiến tranh nổi tiếng, hai lần đoạt giải Pulitzer, nguyên trưởng phòng ảnh của hãng AP tại Sài Gon trong Chiến tranh Việt Nam. Ảnh chụp ông trên xe lăn năm 2008.

HãngAPthì nói rằng ông Robinson là một cựu nhân viên bất mãn bị sa thải vào năm 1978, và rằng cả ông Robinson và ông Nguyễn Thành Nghệ trong nhiều thập kỷ đều không công khai nói về vấn đề tác giả tỷ lê kèo nhà cái.

Đặc biệt, ông Robinson không nói gì về nguồn gốc của tỷ lê kèo nhà cái khi ông được AP Corporate Archives, một văn phòng được thành lập để đưa tin vềAPvà hoạt động quản trị của hãng này, phỏng vấn vào ngày 2/5/2005.

Một tỷ lê kèo nhà cái củaAPthậm chí cho thấy ông Robinson uống rượu với các đồng nghiệp và dường như đang chúc mừng ông Nick Út đoạt giải Pulitzer tháng 5/1973.

Hornstein, luật sư của ông Nick Út, cáo buộc ông Robinson có "mối thù" vớiAP, và rằng ông này đã đợi cho đến khi các nhân chứng chính qua đời trước khi đưa ra tuyên bố gây sốc.

Cả các nhà làm phim vàAPđều cùng đặt chung một câu hỏi trong cuộc điều tra của mình: Tại sao ông Faas, một trưởng phòng ảnh nổi tiếng, người luôn tự hào về việc đối xử công bằng với những nhà báo tự do, lại làm điều đó?

Trong phim, ông Robinson suy đoán rằng ông Faas cảm thấy có lỗi vì cái chết của anh trai ông Út - phóng viên chiến trường Huỳnh Thanh Mỹ - trong khi đi tác nghiệp một nhiệm vụ do ông Faas giao, theoThe Washington Post.

Các nhân chứng chính liên quan đến tỷ lê kèo nhà cáiEm bé Napalm, trong đó có ông Faas, đã qua đời.

Tại sao lại xem lại nguồn gốc của tỷ lê kèo nhà cái vào lúc này?

Các nhà làm phim cho biết mục tiêu chính của họ là sự thật.

Ông Knight nói: "Chúng ta phải xem xét kỹ lưỡng hành vi của chính mình và xem xét cách chúng ta thực hành báo chí và cách chúng ta đối xử với những nhà báo dễ bị tổn thương hơn trong cộng đồng của mình," theoThe Washington Post.

"Tôi cảm thấy không chỉ có ông Nghệ, ông Nick cũng là nạn nhân của chuyện này," ông Knight nói thêm.

Bên lề buổi ra mắt phim ngày 25/1 ở Utah, đạo diễn Bảo Nguyễn cho biết anh muốn truyền tải câu chuyện của ông Nghệ, đại diện ''một thế hệ người Việt Nam, những người thuộc cộng đồng xa xứ đã bị gạt ra ngoài lề, cảm thấy không thể nói lên sự thật của mình vì họ phải chăm lo cho gia đình''.

Nguồn: BBC

---